Alle dagen carnaval
Je masker opzetten, waar is dat goed voor?
2024 is het jaar van Ensor (Belgische kunstschilder van het symbolisme en expressionisme), alsook het afsluitende onderzoeksjaar van Kapitein Werkgeluk. Naast deze overlappende timing hebben we met Ensor nog iets gemeen; de belangrijke rol van maskers in onze boodschap (en onze kwinkslag naar de zee 😉).
Maskers in het werk
Ensor zet de onderwerpen in zijn kunstwerken veelal een masker op, daarom ook zijn bijnaam ‘de man van de maskers’. De maskers zijn een satirische knipoog naar de maatschappij en een aantijging naar de hypocrisie van zijn tijd. Zijn inspiratie haalde hij in de souvenirwinkel van zijn ouders alsook in de carnavalstoeten in de straten van Oostende, waar hij woonde en leefde. Ensor gebruikte de maskers om de ware aard van zijn personages te onthullen, een omgekeerde reflex dan die van onze “hedendaagse maskers”.
Maskers op het werk
De expo ‘BURN’, die Kapitein Werkgeluk bezocht in 2022, ging in op de evolutie van veiligheid op het werk van vroeger tot nu. In de tijd van de mijnarbeid waren het maskers die veiligheid moesten garanderen. Ze fungeerden als fysieke bescherming, om de longen te vrijwaren van het fijne stof in de mijnen. Maar de mijnwerkers waren geen fan, de maskers boden niet veel zuurstof en gaven hun letterlijk weinig ademruimte: “Hij mag een keer samen met mij een shift doen en proberen de hele dag het masker op zijn muil te houden.”.
Beelden van de BURN expo
In het hedendaagse werkveld spelen maskers nog steeds een belangrijke rol, hetzij nu onzichtbaar en voor mentale bescherming. Maar deze keer geen opschudding, hoewel ze ons evenzeer de adem kunnen ontnemen …
“We hanteren nog steeds een duidelijke grens tussen werk en privé, als een jas die je aan de kapstok hangt en ’s avonds pas weer aantrekt als je huiswaarts keert. Volgens het jas-af-masker-op principe.”
Maskers in onderzoek
Een rode draad in alle hedendaagse werkgelukmodellen is het belang van authenticiteit. Dat is niet anders in het model dat Kapitein Werkgeluk ontwikkelde; het gevoel jezelf te kunnen zijn, ‘zonder masker op’, is een belangrijke pijler in ons oriënteringskompas . Ook in breder onderzoek wint het thema steeds meer aan belang.
In wetenschappelijk onderzoek komt authenticiteit naar voor als één van de belangrijkste persoonlijke en werkgerelateerde vaardigheden van de 21e eeuw, maar ze is daarom zeker niet nieuw. Maslow integreerde deze vaardigheid al in zijn behoeftepiramide in de 20e eeuw. Vandaag de dag onderstrepen onder andere krachthuizen Brene Brown (Amerikaanse hoogleraar maatschappelijk werk) en Karissa Thacker (organisatiepsycholoog) het belang van authenticiteit.
Thacker linkt het aan de drie belangrijkste vaardigheden van het hedendaagse werkveld:
Betekenisvolle relaties uitbouwen
Doelgericht en betekenisvol werken
Innovatie
Alle drie vaardigheden waarbij we als mens nog ver voorlopen op computers en technologie.
Brown verspreidt de onmiskenbare link tussen authenticiteit en verbinding in haar TED-talk, podcast en boeken.
Authenticiteit (of werken zonder masker op) is niet …
Altijd even gemakkelijk
Maar eerlijk is eerlijk, authentiek zijn is ook een beetje eng. Dat erkent Thacker ook met haar 2 fundamentele voorwaarden voor authenticiteit:
Bepaal wat er echt toe doet voor jou – hou het scherp voor je geest en deins er niet voor terug steeds bij te leren over jezelf
Heb het lef om hiernaar te handelen – iedereen heeft een lefgozer in zichzelf 😉
We kunnen ook het gevoel hebben dat de omgeving onze authenticiteit niet zou appreciëren, het als egocentrisch gedrag zou bestempelen. Maar dat is het niet, authentiek zijn is je net niet afzetten tegen je omgeving maar op zoek gaan naar meer verbinding.
1 versie van jezelf in elke context
Authentiek zijn is geen kwestie van kopiëren en plakken. Het is menselijk dat je niet exact dezelfde rol inneemt op het werk als thuis of bij ieder contact. Authentiek zijn betekent dat je kern-zelf de rode stikseldraad is in al je petten die je draagt.
Enkel voor de medewerkers onderling
Authentiek leiderschap is één van de belangrijkste inwerkende omgevingsfactoren op het werkgeluk, betrokkenheid en motivatie van de medewerkers. Dat werd in het eigen project Kapitein Werkgeluk ook onderstreept. Walk the talk is meer dan een uitdrukking, het is een waardevolle manier van leiden.
“Authenticiteit is een werk van lange adem maar met je masker af heb je meer zuurstof …”
Maskers (enkel) voor carnaval
Om te besluiten; het moet zeker niet alle dagen carnaval zijn. Dikwijls horen we, ‘lesgeven is performen’, waarbij je als het ware in je kostuum op het podium staat (soms zelfs letterlijk op een verhoog in de klas) en een rol speelt, al weerklinkt steeds sterker de kracht van je kwetsbaar durven tonen als leerkracht. Het opzetten van een masker geeft misschien een schijnbaar gevoel van veiligheid om onzekerheid te maskeren; toch hebben leerlingen het snel doorprikt.
In gesprekken met aanvangsbegeleiding horen we bij Kapitein Werkgeluk nog vaak dat leerkrachten stevig in de schoenen moeten staan voor de klas (centrale plaats innemen, met lage stem spreken, schouders recht, …). Hoewel het belang authenticiteit al meer een plaats krijgt in startersgidsen is het voorlopig nog in een bijrol, terwijl het zeker een hoofdrol mag spelen in het advies naar (startende) leerkrachten.
Dit beaamt ook Griet Severeyns in haar boek ‘In je blootje voor de klas’, waar ze stelt dat kwetsbaarheid en het durven tonen van jezelf net de sleutel is tot een goede verbinding met leerlingen, collega-leerkrachten en directie.
“Het gaat niet om hoeveel je deelt, wel om wat je deelt en met welke intentie je het doet.”
- Griet Severeyns
We geloven erin dat we meer gebaat zijn ons masker af te zetten en zo een veilig emotioneel klimaat te creëren om authentiek voor de klas te staan. Daarom dus ons pleidooi om je masker te durven afzetten en in tegenstelling tot hoe Ensor het zag, zo je ware expressie te tonen.
Bronnen:
Bergsma, A. D., & KLAPPE, E. (2020). Handboek werkgeluk. Koninklijke Boom uitgevers.
Brown, B. (2016). De kracht van kwetsbaarheid: heb de moed om niet perfect te willen zijn. Lev..
Maslow, A., & Lewis, K. J. (1987). Maslow's hierarchy of needs. Salenger Incorporated, 14(17), 987-990.
Thacker, K. (2016). The art of authenticity: Tools to become an authentic leader and your best self. John Wiley & Sons.
Severeyns, G. (2021). In je blootje voor de klas. Educatieve Uitgeverij.
Verslag geschreven door projectmedewerkers Laura De Blaere en Sarah Daniels - © 2024 Kapitein Werkgeluk - Howest
