Werkgeluk in kaart gebracht
“Werkgeluk in het onderwijslandschap, dat zouden we eens in kaart moeten brengen” Met deze missie gingen we in gesprek met Jean Klare, grafisch vormgever en bezieler van “De Grote Atlas van de de belevingswereld”: een verzameling van cartografieën die inzoomen op onze emoties en ervaringen, vanuit de visie dat deze onze wereld vormen. Lees hieronder het verslag van onze ontdekking van dit uniek belevingsboek en ons gesprek met Klare.
Volledig van de kaart
Soms bots je nog eens op een grootse ontdekking, iets dat zo’n diepe indruk nalaat dat het bijna tot ontroering beweegt, tot verder nadenken zet, blijft plakken en niet meer los te laten valt. Dat geluk mochten we recent nog ervaren bij het ontdekken van het boek ‘De Grote Atlas’.
Het boek lag verscholen op een onderste boekenplank van de Howest-bibliotheek, maar trok direct onze aandacht, al was het maar door de mooie cartografie op de kaft. ‘Kismet’ zeggen ze in het Engels; het lag er om door ons gevonden te worden.
(lees verder onder de foto)
Het ontstaan van De Grote Atlas
De Grote Atlas van de Belevingswereld is ontworpen door Jean Klare, een grafisch vormgever die vanuit zijn thuiskajuit in Nederland de wereld en alle belevingen die hierbij komen kijken in navigatiekaarten verwerkt. Klare gaat hierbij te werk zoals de toonaangevende cartografen uit de 16e en 17e eeuw. Zij maakten schetsen en tekeningen door in gesprek te gaan met zeelieden, lokale observaties te doen, vanaf het schip naar aanzichten op land te kijken, … om zo uiteindelijk de volledige kustlijn aan elkaar te puzzelen en de wereld te beschrijven.
De Grote Atlas van Klare is samengesteld uit een verzameling van 25 kaarten, gebaseerd op een uitgebreid geheel aan ervaringen en belevingen. Aan de grondslag ligt het belang van relaties en verbinding. Zo kreeg het idee van De Grote Atlas vorm na het ontwerpen van een sfeerkaart voor Oud -en Nieuw, die alle mogelijke emoties, kleine en grote belevenissen in een jaar in beeld bracht. Dit eerste ontwerp betekende de start van De Grote Atlas, ontworpen samen met Louise van Swaaij, vertaald in maar liefst 17 talen en wereldwijd verspreid.
Foto – wenskaart Oud-Nieuw
Wat misschien een eerste indruk wekt van een klassieke atlas en een herinnering aan de droge lessen Aardrijkskunde, blijkt het boek veel meer (emoties) te omvatten. Zonder in overdrijving te gaan, waren we volledig van de kaart (pun intended), ook door de vele raakvlakken met het project Kapitein Werkgeluk.
De cartografieën helpen om complexe thema’s te verkennen, gevoelens te (h)erkennen, een plaats te geven en bespreekbaar te maken. Klare omschrijft zijn boek als “gespreksgereedschap” dat de nodige handvaten en een gemeenschappelijk vocabulaire aanreikt om grip te krijgen op onze rijke en complexe gevoelswereld. Net zoals kaartlezen een praktische vaardigheid is dat oefening vereist, is het (h)erkennen van en praten over emoties niet altijd evident. De kaarten in De Grote Atlas zetten aan tot reflectie en nieuw inzicht en gaan niet voorbij aan belemmeringen, tegenslag en uitdagingen.
De kaarten mogen visueel dan wel een mooi plaatje zijn, ze schetsen allesbehalve de perfectie. Alle belevingen worden benoemd (bv. het gevaar van het lange zand, het eiland van cynisme, de rots verzonken moed’, …), ook de minder mooie ervaringen (bv. de golf van ongeloof, …). Dat maakt De Atlas tot een eerlijke en betrouwbare ‘compagnon de route’.
Klare geeft ook zelf aan hoe belangrijk het is om te (durven) dromen en dwalen in de diverse kaarten, je eigen weg te vinden. Anders dan elke andere klassieke tekst die van A naar Z leest, kennen zijn cartografieën geen noodgedwongen volgorde. Je blik kan op eender welk punt op de kaart rusten, waarna je kan bewegen afhankelijk van wat je aantrekt of aanspreekt. Tussen de belevingswoorden is er de ruimte om je eigen verhaal te ontdekken en aan te vullen met je eigen werkelijkheid, verbeelding en ervaringen. Ook helpen de kaarten opgedane inzichten langer te onthouden. Zo verwijst Klare naar hoe zijn kaarten gebaseerd zijn op de methode van het geheugenpaleis, namelijk dat het geheugen voorkeur geeft aan beeld en aan ruimtelijke oriëntering.
(Lees verder onder de foto)
Sfeerkaart Oud en Nieuw, Jean Klare, 1998.
Werkgeluk niet in de index
Tijdens het speuren naar de term werkgeluk merkten we op dat deze niet in de index van ca. 2000 woorden werd opgenomen. Nochtans was er anno 2011 (het jaar van uitgave van De Grote Atlas) al belangstelling voor het thema in Nederland (zie ons artikel over de opmars van werkgeluk). Een opportuniteit voor Klare en Kapitein Werkgeluk om de handen in elkaar te slaan en een verdere samenwerking te verkennen.
Werkgeluk vormt namelijk het vertrekpunt van jonge generatie professionals (Gen Z), maar is ook alsmaar een belangrijker reisdoel van iedereen. Individuen zijn zoekende naar werkgeluk, en ook organisaties zijn zoekende hoe het te implementeren en te ondersteunen in een goed beleid en dagelijks werking. Een speciaal uitgewerkte cartografie van werkgeluk zou scholen en leerkrachten de nodige taal geven om het thema te exploreren, en een eigen koers uit te stippelen, met verwijzing naar cruciale mijlpalen, zware hellingen of aanknopingspunten om in een gunstige stroom te belanden. Het ontwerp van een navigatiekaart werkgeluk kan een handig reflectie – en evaluatie-instrument zijn om het thema verder te verkennen, meer prioriteit te geven en concreet richting te geven in beleid en praktijk. Het zou zowel individueel ingezet kunnen worden in het kader van zelfreflectie of (mentor-)gesprekken, alsook bij het uitstippelen van een actieplan op organisatieniveau en het inzetten van een koerswijziging richting meer werkgeluk.
To be continued …
