Nieuw begrip ‘drijfvermogen’
In de workshops en bevragingen van Kapitein Werkgeluk komt ‘het kunnen nee zeggen’ vaak naar voor als belangrijke geluksvaardigheid. Niet verwonderlijk gezien de doorgaans toegewijde ingesteldheid van leerkrachten. Ze wíllen en kúnnen veel betekenen voor leerlingen, gaan hier niet licht over en kunnen bijgevolg moeilijkheden ervaren met loslaten en begrenzen. Ook de maatschappij lijkt steeds meer (opvoedkundig) te verwachten van leerkrachten.
Kapitein Werkgeluk gelooft in de kracht van toegewijdheid en plaatst daarnaast de kracht van het kunnen/mogen/durven loslaten en grenzen stellen. Dus hier geen oproep om je toewijding aan de kade te leggen, maar om op tijd te doseren en nee te zeggen, zodat je het als kracht kan blijven inzetten.
‘No’-vember is de maand die vraagt om deze oproep in de kijker te plaatsen. Klassiek is dit de start van een uitdagende periode in het schooljaar. Dat zien we ook aan de gevoelsgrafiek zoals opgesteld door Klasse op basis van literatuur.
Gevoelsgrafiek (Klasse, 2015), gebaseerd op het onderzoek van Moir, E. (1999).
De gevoelsgrafiek is opgesteld voor starters, terwijl uit de bevragingen van Kapitein Werkgeluk blijkt dat de grafiek ook van toepassing kan zijn op alle leerkrachten, ongeacht anciënniteit. Zo is deze periode voor iedereen uitdagend omwille van de afname van de zomerfrisse(re) energie van september, het donker en korter worden van de dagen en de toenemende drukte van het lesgeven, de (nakende) examenperiode en klassenraden. De ‘no’ in NO-vember pleit om wanneer nodig meer te kunnen/mogen/durven nee te zeggen, los te laten en te begrenzen. Dit raakt aan de kracht van ‘drijfvermogen’, een nieuw begrip dat we willen lanceren. Een begrip dat om meer ‘begrip’ vraagt.
Drijfvermogen als beschermingsmechanisme
De gevoelsgrafiek illustreert een leerkracht die kopje onder dreigt te gaan en terugvalt op ‘overlevingsmodus’, wat een ware uitputtingsslag kan zijn. Daarom dat Kapitein Werkgeluk het begrip ‘drijfvermogen’ introduceert als belangrijk beschermingsmechanisme. Drijfvermogen gaat om de kunst om alles er even te laten zijn, “in je boei te kruipen” om te begrenzen en los te laten.
Het is een persoonlijke (geluks)vaardigheid maar eveneens een omgevingsvaardigheid; een omgeving die het toelaat en de nodige condities creëert om op een gunstige stroom te drijven, gedragen te worden. In dat opzicht kan de onderwijssector, en zo ook de leerkrachten, zeker nog extra middelen en ondersteuning krijgen.
Onze ‘boot’schap
Drijfvermogen heeft een herstellende - en een bufferfunctie. Het helpt om tijdens moeilijke momenten op positieven te komen, boven water te blijven en te herbronnen. Maar ook als je vlot met de stroom meegaat is het belangrijk om tijdig “in je boei te kruipen”, even gas te minderen (of is het “knoop”?) en op drijfvermogen te gaan. Je bouwt op deze manier een buffer op om ‘gedreven’ en geëngageerd voor de klas te blijven staan.
”Stilstaan is moeilijker dan doorgaan”; kruip daarom tijdig in je boei en werp ook eens een boei uit. Dus ook de boodschap aan collega-leerkrachten en directie om een boei uit te werpen als iemand dreigt te spartelen of aan het spartelen is.
Het belang van benoemen
Waarom introduceren we een nieuw begrip? Het benoemen helpt om iets bespreekbaar en sociaal aanvaardbaar te maken. Het draagt bij tot erkenning en verbinding. Op deze manier zet een begrip letterlijk aan tot begrip, het zich begrepen voelen.
Benoemen heeft een positief effect en werkt ontladend, wat geassocieerd kan worden met het Repelsteeltje-effect in therapie (2).
Kortom; het opplakken van een (nieuw) woord, zoals drijfvermogen, leidt tot heel wat voordelen; het helpt om vaart te minderen, geeft een gevoel van gedragenheid, helpt om te gaan met stress en uitdagingen en draagt bij aan welbevinden en werkgeluk.
“Ik zit in mijn boei, ik ga even op drijfvermogen en laat het allemaal even varen.”
– leerkracht S.V. secundair onderwijs
Bronnen:
(1) Van Laere, M. (2015, 20 juni). 6 fasen die startende leraren doormaken. Klasse. Geraadpleegd op 21 november 2023, van https://www.klasse.be/1941/6-fasen-die-startende-leraren-doormaken/
(2) Colman, A.M. (2008), Rumpelstiltskin phenomenon n. in A Dictionary of Psychology. Third edition. ISBN 9780199534067.
Verslag geschreven door projectmedewerkers Laura De Blaere en Sarah Daniels - © 2024 Kapitein Werkgeluk - Howest
